At-çek disiplinlerinde kullanılan kamış, makine ve misina seçimlerini kapsamlı bir şekilde inceleyebilmek için öncelikle at-çek disiplinlerinin sınıflandırılması gerekir. Bu sınıflandırma çok farklı şekillerde yapılabilse de en anlaşılır olanı at-çek takımlarının ağırlıklarına göre yapılan sınıflandırma şeklidir. Ülkemizde olta balıkçılığı terminolojisi çok fazla gelişmediği için genellikle birçok disiplin, aksiyon ve yem tipi için tüm dünyada kabul görmüş İngilizce terimler kullanılmaktadır. Bu kapsamlı yazıyı yazma düşüncesi kafamda oluştuktan sonra ihtiyaç duyduğum bilgi desteğini kimden alacağımı çok iyi biliyordum. Dünya çapında uygulanan tüm balıkçılık disiplinlerini tecrübe etmiş, dünyanın farklı kıtalarında bazıları rekor sayılabilecek çok ciddi ebatlarda balık avlarına imza atmış, gerek teknik, gerek tür bilgisi yönünden aşırı donanımlı, el becerisi mükemmel gelişmiş, bilge, mütevazi ve gerçek bir üstad olan Berk G. İpek bu işi bana anlatabilecek yegane kişiydi. Anlattıklarımı abartılı bulabilirsiniz ama bu cümleler onun bilgi ve becerilerini anlatmanın yanından bile geçemez. Ona ne zaman soru sorsam beni aradığım bilginin katbekat fazlasıyla, hayal bile edemeyeceğim ince detaylarla cevapladı. Çoğu zaman sorularımızı cevaplarken verdiği bilimsel detaylar ve örnekler karşısında hayretler içinde kalıyor, nasıl bu kadar çok şey bildiğine tekrar tekrar şaşırıyoruz. Onu tanıyan yabancı avcıların ona "Berk The Legend" yani "Efsane Berk" demelerini artık daha iyi anlıyorum. Sağ olsun her zamanki gibi bu yazı için yardım talebimi de geri çevirmedi. 3.5 saat boyunca o anlattı, ben hiç bir ayrıntıyı kaçırmamak için parmak kaslarım ağrıya ağrıya not aldım. Sonuçta ortaya bu kapsamlı ve çok değerli yazı çıktı.
Çok Hafif At-Çek Avcılığı ( LRF ( Light Rock Fishing ) ve Ultra Light Spinning )
Bu disiplinler her çeşit yapay yemin minyatür boyda olanlarıyla uygulanan, at-çek avcılığının en hafif sınıflarıdır. Kullanılan yem tiplerinin büyük bir yüzdesini silikon/jighead kombinasyonları oluşturduğundan bu disiplinlerde kullanılan kamışların seçiminde silikon yemlerle uyumlu olma gerekliliği göz ardı edilmemeli ve uç hassasiyeti yüksek olan kamışlar seçilmelidir. Çok hafif at-çek kamışlarında "solid" ve "tubular" olmak üzere iki farklı uç tipi bulunur. Kırılganlığı düşük ve esneme kabiliyeti fazla olan solid uçlar, silikon/jighead kombinasyonları için daha uygundur. Genellikle karbon materyalden mamul olan tubular uçlar ise daha çok sert aksiyon gerektiren metal yemler ve maket balıklar için uygundur. UL at-çek kamışları için atış gramaj aralıkları 0-10 g, 1-11 g, 3-12 g vb. iken LRF disiplininde 0.5-7 g gibi daha detaylandırılmış kamışlar kullanılır. Alabalıktan tatlı su kefaline, zarganadan levreğe kadar geniş bir kullanım alanına sahip olan UL at-çek kamışları için ideal boy aralığı 180-270 cm, LRF kamışları içinse 180-230 cm'dir. Kamış hakimiyetinin bilek hareketiyle sağlanması amacıyla LRF kamışları çoğunlukla kısa saplıdır. UL at-çek kamışlarında ise sap nispeten uzun ve reaksiyon hızına yardım amacıyla alt üçte birlik kısım daha ağır yapıdadır.
LRF disiplininde 500, 1000, 1500 ve 2000 kalibrelik makineler kullanılır. Bobinaj materyali olarak naylon misinalar yerine ince süper örgüler kullanılacaksa atış esnasında karışmaları önlemek için sıralı sarım yapan kaliteli makineler kullanılması zaruridir. Sarım hızı gerekmediği sürece 5.1, 5.3 gibi düşük devirli makineler tercih edilir. Daha hızlı avların hedeflendiği UL at-çek disiplini içinse 1500-2500 kalibre ve 5.7, 6.1 gibi yüksek devirli makineler daha uygundur.
LRF makinelerinde bobinaj materyali olarak mono ( Monoflament ) veya FC ( Fluorocarbon ) misinalar kullanılacaksa, 0.10-0.16 mm, büyük avlar hedefleniyorsa 0.18 mm'ye kadar kalınlıklar seçilmelidir. Vuruş hassasiyeti ve yem üzerinde tam kontrol içinse spectra ipler ve süper örgüler kullanılmalıdır. Görünmezlik, şok absorbasyonu ve sürtünme direnci için bu iplerin önlerine uygun kalınlıkta mono veya FC avcı beden misinaları ( leader ) eklemek avın verimini arttıracaktır. Spectra ipler/süper örgüler ve avcı beden misinaları için kalınlık tercihleri; "0.04/0.16 mm", "0.06/0.16-0.18 mm", "0.10 mm/0.18 mm ve üzeri" vb. olmalıdır. UL at-çek takımları için hedef balıkların büyüklüğüne göre bu ölçüler %15 arttırılabilir.
Hafif At-Çek Avcılığı ( Light Spinning )
Bu disiplin, çok ağır olmayan metal kaşıklar, jigler ve türevleri, silikon yemlerin orta sınıf altı boyları ve sert maket yemlerin 6-11 cm aralığında olanlarını kapsayan at-çek sınıfıdır. Levrekten lüfere, tatlı su levreğinden turnaya, kullanım alanı en geniş olan disiplinlerden biridir. Hafif at-çek kamışları, genellikle orta sertlikte ( moderate fast ) ve yumuşak kamışlardır. Hafif yapay yemlerin uzak mesafelere düzgün ulaşımı ve sorunsuz ip sağımı için en üstün kılavuz halkalarla donatılmışlardır. Genellikle 2-4 kg ölü ağırlık mukavemetine sahip olsalar da dinamik kullanımda 6 kg’ye kadar dayanım gösterebilirler. Uzun süreli avlara uyumlu olabilmeleri için en ergonomik şekilde üretilmişlerdir. Firmalar Hafif at-çek kamışları için 5-15 g, 5-25 g, 7-23 g, 7-28g gibi farklı atış gramaj aralıkları verebilir. Bu disiplin için ideal kamış boyu ise 240-270 cm ve hatta 300 cm aralığındadır.
Hafif at-çek makineleri 2000-3000 kalibre ebatlarında,
yüksek ya da düşük devirli seçilebilir. Av rahatlığı için hafif, devinimi
rahat, sıralı sarım yapan ve drag gücü yüksek makineler seçmek avcının yararına
olacaktır. Bu disiplin için bobinaj materyali olarak mono/FC misinalar
kullanılacaksa 0.20-0.28 mm, süper örgüler kullanılacaksa 1-1.2 PE veya mm çap
bazında 0.12-0.15 mm aralığı yeterli olacaktır.
Orta Siklet At-Çek Avclığı ( Medium Range Spinning )
Bu disiplinle neredeyse tüm balık türlerinin trofe boylarını
avlamak mümkün olduğundan bir nevi ağır siklet at-çek avcılığının deneyim
kazanma basamağıdır. Tüm sert yapay yemler ( Yüzey, batan, dalarlı, sığ
dalarlı, derin dalarlı ), silikon yemlerin 15 cm ve üzerinde olanları, tüm
kaşık ve prizma türevleri , 50 grama kadar jigler ve türevleri bu disiplinin
kapsamına girer. Bu geniş avlanma spectrumu pek çok avcıyı cezp etmiş ve bu
sınıfın neredeyse standart hale gelerek ülkemizde spin avcılığı denince ilk
akla gelen disiplin olmasını sağlamıştır. Genellikle yüksek modül karbon ya da
kompozit karbondan üretilen orta siklet at-çek kamışlarında hafiflik ve
sağlamlık esastır. Her marka farklı formüller uygulayarak daima daha
güçlü kamışlar üretme eğilimindedir. Orta siklet at-çek kamışları genellikle
240-330 cm boy aralığı ve 15-45 g, 20-50 g, 20-60 g gibi atış gramaj
aralıklarında üretilseler de farklı boy ve daha yüksek atış kabiliyetine sahip
bazı kamışlar da bu sınıfa girer. İri avların baskılarını ve atış esnasında
oluşan ani kuvveti karşılamak için kuvvet merkezi konumundaki kullanıcı yönünde
kalan %40’lık kısım, kamışın geneline göre epeyce serttir. Uca doğru doğrusal
incelen %60’lık kısım ise şok absorbasyonu, hassasiyet, atışlarda esneme ve
karşı kuvvet oluşturma konularında maksimum verimliliğe sahiptir. Firmadan firmaya değişkenlik göstermekle birlikte kamış kılavuzları, en sorunsuz akışı sağlayacak şekilde açılandırılmış ve adetlendirilmiş, dayanıklı, paslanmaz malzemeden, özel üretim kılavuzlardır. Kısacası orta siklet at-çek kamışları, sert şartlar, uzun süreli avlanma, büyük avlara mukavemet ve farklı yemlerin en uzak mesafelere savrulması esas alınarak üretilmiştir.
Makine devri seçiminde hedef balığın avlanma karakteri göz önünde bulundurulmalı, örneğin; levrek, turna vb. nispeten yavaş balıklar için düşük, lüfer, baraküda, orkinos vb. hızlı balıklar için yüksek devirli makineler seçilmelidir. Diğer tekniklerden farklı olarak günümüz avcıları bu disiplinde %80 gibi bir oranla süper örgü ipler kullanmayı tercih ettiğinden, makinenin bobinaj kafasının ve sarım diziliminin buna uygun olması, mümkünse su geçirmez merkez dinamiğine sahip olması ve kalama ( drag ) gücünün yüksek olması önemlidir. Orta siklet at-çek avcılığı için 3000-5500 ebatlarında ve üst segment makineler tercih edilmelidir. Bobinaj materyali olarak mono/FC için 0.28-0.40 mm, süper örgüler içinse 1.5-2 PE ya da 0.15-0.28 mm aralıkları tercih edilebilir.
Ağır Siklet At-Çek Avcılığı ( Heavy Duty/Heavy Spinning )
Ağır Siklet At-Çek Avcılığı ( Heavy Duty/Heavy Spinning )
Bu disiplin, kıyı ya da tekne bazlı, yapay yemlerin kamış ve makine vasıtasıyla atılıp çekilmesi suretiyle yapılan avcılığın en ağır ikincil tipidir. Genellikle kalın kullanılan ekipman ile uzun atışlar sağlayabilecek ve büyük avların ilgisini çekebilecek boyda yemler ile uygulanır. Yüzey balıkçılığı ( Top Water Fishing ), Shore Jigging ve ağır sert sahte balıkçılığının yanı sıra büyük silikon yemlerle yapılan at-çek avcılığını da kapsar. Bu disiplin için genel hedef türler; akya, sarı kuyruk, yazılı orkinos, baraküda, lahoz, orfoz, lambuka, kofana, sinarit, sarı ağız ve iri levrek gibi büyük balıklardır. Bu av disiplininde, aşırı güçte büyük av baskılarına karşı durabilecek kuvveti sağlamak ve av esnasında kullanılan yemlerin ağırlıklarını efektif şekilde idare edebilmek amacıyla dizayn edilen ekipmanlar seçilmelidir. 40-100 g aralığındaki sert yapay yemler, 60-120 g aralığındaki metal jigler, 40-100 g aralığındaki silikon yemler ve kombinasyonları bu disiplinde kullanılan yem tiplerinden bazılarıdır.
Ağır siklet at-çek avcılığında, avlak konum ve koşulları, balık cüsseleri ve karaya ya da tekneye çıkarılacağı koşullar kamış seçiminde önemli rol oynar. Kısaca, herhangi bir deniz taşıtı üzerinden yapılacaksa kamışların daha kısa olacağını, kayalık, iskele ve mendirek gibi mahallerde minimum 270-300 cm aralığındaki kamışların avın idaresine yardımcı olacağını söyleyebiliriz. Dünya çapında yaygın olarak uygulandığından, muhtelif markaların farklı model ve özellikteki ağır siklet at-çek kamışları pazarda mevcuttur. Genel bilgilendirme olarak, tekne avları için 165-220 cm, kıyı avları içinse 270-330 cm boy aralığında, ortalama 25-40 lb direnç mukavemetine sahip, 60-120g, 80-150g, 100-200g atış gramaj aralıklarında geniş bir ürün yelpazesinden bahsedebiliriz.
Ağır siklet at-çek makineleri için en önemli seçim kriteri, avı durduracak ana özellik olan kalama ( drag ) gücüdür. Bu iş için minimum 11-15 kg ve üzeri drag gücüne ve kuvvetlendirilmiş dişli mekanizmasına sahip, kılavuz teli ve ana aksamı mümkün mertebe en kuvvetli makineler seçilmelidir. Devir oranı kullanılacak yemlere ve av koşullarına göre seçilir. Silikon ve yüzen yemler ( swimbait ) için düşük sarım devirli, diğer uygulamalar içinse yüksek devirli makineler tercih edilir. Bu disiplinde büyük avları yorabilmek için metraj önemli olduğundan 5500-6500 ve av cüssesine göre daha büyük ebatlarda makineler kullanılabilir. Büyük avların gücüne karşı durabilecek naylon misinalar metraja imkan tanımayacağından ve atış mesafesini düşüreceğinden bu disiplinde aşınma dayanım gücü ve çeker verileri yüksek süper örgü ipler kullanılması gerekmektedir. 2.5-4 PE ya da 0.30-0.45 mm aralığındaki ipler uygun olacaktır. Bu disiplinde avcı beden ( leader ) kullanımı da zaruridir. Mücadele esnasında meydana gelen ani şoklar, avın dişleri ve vücudunun diğer bölümlerine olan temas, kaya gibi keskin yüzeylere sürtünmeler, örgü ipler için hiç uygun dayanım koşulları değildir. Avcı beden materyalleri FC ya da nylon polymer bazlı misinalardan olabildiğince saydam seçilmelidir. Çoğu avcı bu iş için sürtünme ve diş temaslarına karşı dayanım gücü yüksek olan sert misinaları tercih eder. Bu esaslar baz alınarak avcı beden için 0.50-0.70 mm aralığı ideal ölçüler olarak söylenebilir. Ağır siklet at-çek avcılığı için sağlam bir kepçe veya kakıç unutulmaması gereken iki önemli araçtır. Karaya alınan balığı zapt etmek için kullanılacak bir çift sağlam eldiven de oldukça fayda sağlayacaktır.
Extreme Spinning
Dünya çapında dev boyutlardaki egzotik türler için uygulanan ve ülkemizde sadece orkinos, sarı kuyruk gibi türlerin büyük bireyleriyle sınırlı olan extreme at-çek avcılığı, segmentin en tepe noktasıdır. Ülkemizde bu disiplini uygulayan kişi sayısı birkaç kişiden ibaret olup malzeme tedariği konusunda ciddi sıkıntılar çekilmektedir. Ayrıca tecrübeli rehberler eşliğinde yapılmadığı taktirde ciddi riskler içeren bu disiplinle ilgili bilgi paylaşımı ve yönlendirmenin henüz doğru olmayacağı kanaatindeyiz.
